Conférence-débat sur l’Artsakh qui s’est tenue à l’Assemblée Nationale le 18 septembre dernier.

18 Septembre 2025

 

Hovhannès Guévorkian

 

Monsieur le Président,

Mesdames et Messieurs les parlementaires,

Mesdames, Messieurs,

 

En 2020, l’Arménie a perdu la guerre face à l’Azerbaïdjan. Elle s’y était engagée non par goût de l’affrontement, mais pour défendre la population arménienne du Haut-Karabagh, de l’Artsakh, cette région arménienne placée, il y a un siècle, sous domination azérie par la décision des Bolcheviks. Depuis, la population arménienne y vivait sous une politique constante de discrimination et de menace. L’Arménie s’y était engagée pour défendre le droit, celui que chaque être humain, chaque peuple a ; le droit de choisir librement son destin.

La défaite fut brutale. Elle a conduit à l’imposition d’une déclaration de paix, signée le 8 août dernier, sous le regard du président américain Donald Trump, témoin de l’événement. Dans le récit officiel, cet accord est présenté comme « historique ». Aucun mot, aucune ligne sur les droits des Arméniens victime d’un déplacement forcé, aucun mot sur la destruction de leur patrimoine, sur la spoliation de leurs biens, sur la destruction de leurs tombes. C’est la conséquence de la défaite arménienne. Et nous devons l’accepter.

Mais la politique a une capacité remarquable, celle de présenter les défaites en stratégies gagnantes. On maquille la perte en opportunité, l’affaiblissement extrême en victoire. La signature de la déclaration de Washington a été ainsi saluée par plusieurs pays européens, pourtant amis déclarés de l’Arménie. Au Haut-Karabagh agressé par l’Azerbaïdjan, même l’Europe réserve des félicitations pour une « paix » imposée par la force et par l’épuration ethnique.

Pourquoi? La raison est géopolitique. L’Azerbaïdjan sort renforcé par cette déclaration, il reste un fournisseur d’énergie fiable pour l’Europe, un relais vers la Turquie, un contrepoids possible à l’Iran et à la Russie. Peu importe que Bakou soit une dictature héréditaire, que la presse y soit muselée, que la société civile y soit étouffée, qu’il fasse exécuter ses opposants jusqu’en France. Peu importe que ce même régime ait orchestré en 2023 le déplacement forcé de l’ensemble de la population arménienne du Haut-Karabagh, effaçant en un instant trois millénaires de présence continue.

Voilà le prix de cette promesse de « paix ». Une promesse de paix qui se traduit par l’effacement de tous les droits, les droits les plus élémentaires d’un peuple.

Les architectes de cette "paix" invitent à imaginer qu’elle ouvre une ère nouvelle, en concédant à l’Azerbaïdjan une route qui traversera le territoire arménien pour le relier "sans entrave" à son exclave du Nakhitchevan, jadis à majorité arménienne, et à la Turquie. Cette route, portant le nom de Donald Trump, serait une voie de prospérité, et le commerce international pourrait contenir la politique d’effacement menée contre les Arméniens depuis les massacres ottomans du XIXᵉ siècle, le Génocide de 1915 puis les massacres de Smyrne, Chouchi, Soumgaït ou Bakou.

Comment y croire, même avec la plus grande des imaginations ? Une paix durable n’aurait-elle pas davantage de chances si les dirigeants azerbaïdjanais étaient sanctionnés pour leurs exactions, si les réfugiés du Haut-Karabagh pouvaient exercer leur droit au retour, si la destruction du patrimoine culturel arménien cessait, et enfin si l’Europe refusait de fermer les yeux sur un déplacement forcé de population, c’est-à-dire un crime contre l'Humanité ? 

 La paix n’est pas l’acceptation de l’injustice. La paix n’est pas la soumission à la menace. La paix véritable, la paix durable, naît du respect des droits fondamentaux des hommes et des peuples. Elle naît du courage de défendre ces droits, même lorsque cela parait difficile.

Si la politique a pour force de changer une réalité par l’imagination et par l’action résolue, alors ayons l’audace d’imaginer le triomphe du droit sur la force, la victoire du droit sur la peur, la souveraineté des peuples sur les menaces.

Voilà l’avenir qu’ensemble nous pourrions imaginer !

 

Nor Haratch

21 Octobre 2025

 

Le maire de Gyumri et 7 autres personnes arrêtés pour suspicion de corruption

Affrontements devant la mairie

La Commission anti-corruption d’Arménie, à l’issue de vastes opérations de renseignement, a annoncé avoir obtenu des preuves factuelles concernant des cas de demande et de réception de pots-de-vin par le maire de Gyumri, Vardan Ghoukassian, et l’architecte en chef. En conséquence, le 20 octobre, dans le cadre d’une procédure pénale, des décisions ont été prises d’engager des poursuites pénales et d’arrêter huit personnes, y compris le maire.

Les accusations

Selon la Commission anti-corruption, le maire et l’architecte en chef, apprenant qu’un citoyen avait construit un bâtiment illégal d’environ 1500 m² dans la rue Karekine Njdeh à Gyumri, qui devait être démoli, sont parvenus à un accord préliminaire avec le citoyen pour conclure une transaction « corrompue », promettant non seulement de ne pas entreprendre la démolition, mais aussi d’établir de faux documents pour légaliser la construction, exigeant en échange un pot-de-vin de 4 millions de drams. De plus, des preuves ont été obtenues selon lesquelles le « groupe criminel » a ciblé des membres « indésirables » du conseil municipal, en collectant des informations à leur sujet dans le but de les rendre contrôlables par chantage. La Commission note également que le maire a initié des processus visant à privatiser, par des moyens illégaux et au nom d’une personne proche, un terrain communal qu’il utilisait, ainsi qu’à légaliser une construction illégale appartenant à un parent proche. En outre, l’architecte en chef est soupçonné d’avoir reçu des pots-de-vin de citoyens dans 6 autres cas. La Commission d’enquête a saisi le tribunal pour demander le placement en détention de Vardan Ghoukassian.

 

Affrontements et désordres de masse

Après l’annonce de l’arrestation de Vardan Ghoukassian, des citoyens se sont rassemblés devant la mairie de Gyumri pour le soutenir. Lorsque la police a tenté de faire sortir Ghoukassian du bâtiment, des affrontements ont éclaté entre les manifestants et les forces de l’ordre. La police a emmené de nombreuses personnes au poste. À la suite de ces événements, le département régional de Chirak du Comité d’enquête de la RA a engagé une procédure pénale pour participation à des désordres de masse, entrave à l’administration de la justice et ingérence dans l’activité légale d’un fonctionnaire. Le Comité d’enquête avertit que l’entrave aux activités des forces de l’ordre peut entraîner des sanctions pénales.

 

Réaction du ministère de l’Éducation, de la Science, de la Culture et des Sports

Le ministère de l’Éducation, de la Science, de la Culture et des Sports a reçu des signalements indiquant que le fonctionnement normal a été perturbé dans certaines écoles maternelles de Gyumri, les enfants ayant été renvoyés chez eux plus tôt, et les parents ou le personnel ayant été incités à participer au rassemblement. Le ministère a déclaré que ces actions violent le droit des enfants à l’éducation et les exigences de la législation, autrement dit, l’interdiction de la propagande politique dans les établissements d’enseignement est bafouée. Le ministère avertit les directeurs d’assurer un programme éducatif ininterrompu et les informe qu’ils pourraient avoir à fournir des explications sur ces perturbations.

Enquête du Défenseur des droits de l’Homme

Le bureau du Défenseur des droits de l’Homme (DDH) enquête sur les événements survenus à Gyumri. Le représentant régional du DDH à Chirak s’est rendu au poste de police pour s’informer de la situation des droits des personnes interpellées. Le bureau a reçu des informations sur l’usage d’une « force apparemment disproportionnée » contre les citoyens et sur la perturbation du fonctionnement normal des écoles maternelles, ce qui a affecté le droit des enfants à l’éducation. Le Défenseur souligne que dans tous les processus, il faut se guider exclusivement par le principe de l’intérêt supérieur de l’enfant.

***

Vardan Ghoukassian a été élu maire de Gyumri sur la liste de l’alliance électorale appelée « Alliance Balassanian ». Il n’est pas directement membre de l’un des principaux partis politiques opérant en Arménie (tels que « Contrat Civil », alliance « Hayastan », etc.) en tant que maire. L’« Alliance Balassanian » est une alliance formée au niveau municipal, qui a remporté les élections locales de 2021 à Gyumri. Vardan Ghoukassian, étant en tête de liste de l’alliance, est devenu maire.

 

 

Nor Haratch

21 Octobre 2025

Le père Aram, déclaré laïcisé, célébrera la liturgie dimanche

Le Premier ministre Pachinian sera présent

Le père Aram Asatrian, pasteur spirituel du monastère de Hovhannavank, déclaré laïcisé par le Saint-Siège d’Etchmiadzine, a immédiatement réagi à la décision en annonçant qu’il célébrera la divine liturgie dimanche prochain au monastère de Hovhannavank. En réponse à cette démarche, dans un développement inattendu, le Premier ministre Nikol Pachinian a déclaré qu’il assisterait personnellement à cette messe.

La Réplique du Père Aram

Dans une déclaration publiée sur sa page des réseaux sociaux, le père Aram souligne : « Malheureusement, je ne suis ni le premier, ni ne serai le dernier ». Il invite tous les fidèles dimanche à Hovhannavank pour participer à la divine liturgie qu’il célébrera. Le prêtre critique également le fonctionnement de la Commission disciplinaire, notant : « Ce matin, j’ai présenté une lettre à la Commission disciplinaire, dans laquelle j’exprimais ma volonté de rencontrer la Commission (alors que depuis environ un mois, je demandais qu’on me présente l’objectif de la rencontre), et après réception de ma lettre, la fameuse « décision » est publiée. Si seulement ils répondaient avec la même rapidité à la question de savoir pourquoi la Commission n’a pas réagi depuis au moins deux ans au parcours problématique du catholicos en matière de discipline ». Concluant ses propos, il dit : « Chers fidèles arméniens des communautés d’Ohanavan et d’Ushi et milliers de chrétiens, au nom de la victoire de la vérité, nous couronnerons cette initiative par la confirmation du succès, par une voie juste. […] La vérité libératrice sera bientôt, très bientôt connue ».

La Déclaration inattendue du Premier ministre

Peu après la publication du père Aram, le Premier ministre Nikol Pachinian a publié une vidéo sur sa page des réseaux sociaux, accompagnée du texte suivant : « Dimanche, au monastère de Hovhannavank, je participerai à la sainte et immortelle liturgie célébrée par le père Aram Asatrian ».

Cette démarche du Premier ministre est un soutien franc au prêtre déclaré laïcisé et promet des jours encore plus tendus pour les relations Église-État, déjà quasi explosives.

 

 

Nor Haratch

16 Octobre 2025

ARMÉNIE – Le Premier ministre accuse les anciens présidents d’inaction ou de tromperie concernant les plans de paix pour le Karabakh

 

Le Premier ministre Pachinian a publié une nouvelle vidéo sur sa page des réseaux sociaux, détaillant pourquoi les trois anciens dirigeants de l’Arménie n’ont pas, durant leurs mandats respectifs, mis en œuvre les solutions au problème du Karabakh qu’ils avaient eux-mêmes décrites.

« Il peut y avoir deux explications à cela. La première est qu’ils ont fait preuve d’une inaction criminelle, peut-être même en servant les intérêts de pays étrangers plutôt que ceux de l’Arménie, nous privant ainsi d’une ou de plusieurs solutions brillantes à la question du Karabakh. La deuxième possibilité est que les solutions soi-disant brillantes qu’ils ont décrites n’étaient rien d’autre que des tromperies politiques basées sur des exercices de réflexion, et que leur mise en œuvre n’a jamais été réellement possible. Il n’y a tout simplement pas d’autre explication », a déclaré le Premier ministre.

 

 

Nor Haratch

16 Octobre 2025

 

Communiqué du Comité d’enquête sur l’arrestation des ecclésiastiques

Le Comité d’enquête a publié un communiqué donnant des détails sur les opérations menées dans le diocèse d’Aragatsotn :

« Dans le cadre de l’enquête préliminaire d’une procédure pénale initiée pour des faits de contrainte à participer à des rassemblements, d’entrave à l’exercice du droit de vote et de détournement de biens confiés à grande échelle, une série de perquisitions ont été menées par la section d’enquête sur les crimes graves du département d’enquête de la ville d’Erevan du Comité d’enquête de la RA. Au cours de plus de vingt perquisitions, des documents importants pour la procédure pénale, des supports contenant des informations électroniques, des sommes d’argent particulièrement importantes, une grande quantité de bijoux en or et en argent, de nombreux bons de carburant au nom de plusieurs organisations commerciales, ainsi que d’autres objets et articles ont été découverts et saisis.

 

Sur la base des faits obtenus à la suite de vastes actions d’enquête et de procédure, des poursuites pénales publiques ont été engagées contre H.P. en vertu de l’article 149, partie 2, point 4 du Code pénal (entrave à l’exercice du droit de vote en usant de sa position officielle), de l’article 236, partie 3 du Code pénal (entrave ou contrainte à l’organisation ou à la participation à un rassemblement en usant de son autorité ou de ses pouvoirs de fonction, ainsi que l’incitation matérielle à cette fin) ; contre A.A. en vertu des articles 46-236, partie 3 (complicité d’entrave ou de contrainte à un rassemblement…) ; et contre N.A. en vertu de l’article 256, partie 2, points 2 et 3 (détournement à grande échelle de biens confiés en usant de son autorité ou de ses pouvoirs de fonction). Ces derniers ont été arrêtés. L’enquête préliminaire de la procédure pénale se poursuit », indique le communiqué.

Selon le journal « Haykakan Jamanak », les personnes arrêtées, outre le primat du diocèse d’Aragatsotn, sont le secrétaire administratif et le comptable.

 

Nor Haratch

16 Octobre 2025

 

ARMÉNIE – Soupçonné d’« entrave ou de contrainte à participer à des rassemblements », le primat du diocèse d’Aragatsotn a été condamné à deux mois d’emprisonnement

 

Le primat du diocèse d’Aragatsotn, Mgr Mkrtich Proshian

Le Comité d’enquête évoque des « actes de procédure probatoire », tandis que le Défenseur des droits de l’Homme signale des violations des droits. L’un des cinq autres ecclésiastiques conduits au poste de police a été libéré.

La situation de tension nationale en Arménie, notamment due à la confrontation entre l’Église et l’État, s’est encore aggravée le 15 octobre, lorsque les forces de l’ordre, après une série de perquisitions, ont conduit au poste de police le primat du diocèse d’Aragatsotn de l’Église apostolique arménienne, l’évêque Mkrtich Proshian, ainsi que cinq autres ecclésiastiques du même diocèse : les pères Parren, Manouk, Hayk, Ghevond et Mkrtich. En fin de journée, l’avocat Ara Zohrapian a annoncé que l’évêque Proshian avait été arrêté ; un peu plus tard il a été condamné à deux mois d’emprisonnement. Par ailleurs, dans son communiqué à ce sujet, le Saint-Siège d’Etchmiadzine parle de 14 personnes conduites au poste de police, et non de 6.

Le Comité d’enquête a confirmé que des « actes de procédure et de preuve nécessaires » sont en cours dans le cadre d’une procédure pénale. Selon le communiqué officiel, l’affaire concerne des cas d’« entrave ou de contrainte à l’organisation ou à la participation à des rassemblements, en usant de son autorité ou de ses pouvoirs de fonction, ainsi que d’incitation matérielle pour assurer la participation à ces rassemblements ». Plus tard, Me Zohrapian a précisé que l’accusation portée contre l’évêque Proshian concernait les faits susmentionnés, ainsi que l’influence sur les résultats du vote électoral.

L’intervention du Défenseur des droits de l’Homme

Le bureau du Défenseur des droits de l’Homme (DDH) a immédiatement réagi aux événements, et son « groupe d’intervention rapide » s’est rendu au Comité d’enquête pour s’informer sur place de la situation des droits des ecclésiastiques. Sur la base des résultats de leur visite, le bureau du DDH a publié une déclaration contenant des informations préoccupantes, constatant plusieurs violations graves :

• Certaines personnes, ayant le statut de témoin, ont été conduites au poste de police sans procédure appropriée.
• Des obstacles ont été créés pour les avocats souhaitant rencontrer leurs clients.
• L’une des personnes privées de liberté n’a pas eu la possibilité d’informer un proche de son lieu de détention.

Le Défenseur a qualifié ces pratiques d’« inadmissibles » et a souligné que le respect des droits de l’homme doit être une priorité dans toute procédure pénale.

Un des ecclésiastiques a été libéré

Au cours de la journée, l’un des ecclésiastiques conduits au poste, le père Parren Arakeian, pasteur spirituel du monastère de Saghmosavank, a été libéré. En sortant du bâtiment du Comité d’enquête, il a déclaré aux journalistes qu’aucune action d’enquête n’avait été menée avec sa participation.

 

 

Nor Haratch

16 Octobre 2025

 

La détention de Samuel Karapetian prolongée de 30 jours

 

Le tribunal anti-corruption, sous la présidence du juge Vahe Dolmazian, a prolongé de 30 jours la période de détention de l’homme d’affaires Samuel Karapetian, fondateur du groupe d’entreprises Tashir. L’information a été communiquée aux journalistes à l’issue de l’audience par Aram Vardevanian, membre de l’équipe de défense de Karapetian.

L’homme d’affaires avait été arrêté le 18 juin. Il était accusé d’avoir lancé des appels publics à la prise de pouvoir par la force et au renversement de l’ordre constitutionnel.

Le 13 octobre, le Comité d’enquête avait annoncé que les charges pesant sur lui avaient été modifiées et que les points 2 et 3 du paragraphe 3 de l’article 296 du Code pénal (blanchiment d’argent à une échelle particulièrement grande en usant de son autorité ou de ses pouvoirs de fonction ou de l’influence qui en découle) y avaient été ajoutés.

Karapetian rejette les accusations portées contre lui.

 

 

NAM ( Nouvelles d'Arménie)

23 Octobre 2025

 

Nous avons une chance historique d’assurer non seulement la paix, mais aussi la prospérité et le développement du Caucase du Sud affirme Premier ministre arménien lors du 5e Forum de la Route de la Soie à Tbilissi

 

Le Premier ministre de la République d’Arménie, Nikol Pachinian, a prononcé aujourd’hui un discours lors du 5e Forum de la Route de la Soie à Tbilissi.

« Nous avons une chance historique d’assurer non seulement la paix, mais aussi la prospérité et le développement du Caucase du Sud », a-t-il écrit sur sa page Facebook, publiant également une vidéo.

Dans son discours, le Premier ministre arménien a rappelé qu’en octobre 2023, lors de sa première intervention au Forum de la Route de la Soie, il avait présenté pour la première fois le projet « Carrefour de la paix » du gouvernement arménien depuis cette plateforme, qui avait reçu le soutien de partenaires internationaux.

Nikol Pachinian a affirmé avec satisfaction « nous avons accompli d’importants progrès à cet égard ».

Le Premier ministre arménien dit :

« Le 8 août 2025, le Président de l’Azerbaïdjan et moi-même avons adopté une Déclaration de paix à Washington, signée en tant que témoin par le Président américain Donald Trump.

Cette Déclaration porte spécifiquement sur les voies de transport régionales », soulignant que l’Azerbaïdjan avait franchi une étape importante à cet égard. Ilham Aliyev a annoncé hier la levée des restrictions sur le transit de marchandises transitant par son territoire vers l’Arménie.

Selon le Premier ministre arménien, il s’agit d’une déclaration extrêmement importante, et je tiens à exprimer ma gratitude au Président de l’Azerbaïdjan pour cette initiative et à saluer cette déclaration.

« Ce qui semblait incroyable il y a quelques mois est en train de se produire : des céréales sont importées du Kazakhstan vers l’Arménie via l’Azerbaïdjan et la Géorgie.

Je tiens également à exprimer ma gratitude au Président du Kazakhstan et au Premier ministre géorgien pour cet accord », a souligné Nikol Pachinian.

Rappelons que le ministre arménien de l’Économie, Gevorg Papoyan, a annoncé hier que le premier lot de blé kazakh entrerait bientôt en Arménie via la ligne Aktaou-Bakou, puis les chemins de fer azerbaïdjanais et géorgiens.

Plus tôt, le président azerbaïdjanais, Ilham Aliyev, avait annoncé la levée de toutes les restrictions sur le transit de marchandises vers l’Arménie.

L’attachée de presse du Premier ministre arménien, Nazeli Baghdasaryan, a déclaré que l’Arménie saluait la déclaration du président azerbaïdjanais concernant la levée des restrictions sur le transit de marchandises vers l’Arménie.

 

Krikor Amirzayan

 

 

NAM ( Nouvelles d'Arménie)

23 Octobre 2025

 

Le Secrétaire du Conseil de sécurité a rencontré à Erevan les représentants de la société civile arménienne et azerbaïdjanaise

 

Le Secrétaire du Conseil de sécurité d’Arménie, Armen Grigoryan, a rencontré le 22 octobre à Erevan les participants à la table ronde bilatérale réunissant des représentants de la société civile arménienne et azerbaïdjanaise.

Les perspectives du processus de paix entre l’Arménie et l’Azerbaïdjan, les questions humanitaires et les opportunités économiques et logistiques ont été discutées les 21 et 22 octobre à l’initiative conjointe de représentants des communautés d’experts arméniennes et azerbaïdjanaises au Centre de recherche politique d’Erevan. « L’initiative visait à faire avancer un programme de paix dans l’esprit de la déclaration commune adoptée le 8 août à Washington et a marqué la première réunion des représentants de la société civile d’Arménie et d’Azerbaïdjan sous cette forme », a déclaré le site web du centre.

Représentant la partie arménienne, Boris Navasardyan, président honoraire du Club de presse d’Erevan, Naira Sultanyan, directrice de la Fondation pour le développement de la démocratie, Areg Kochinyan, président du Centre de recherche sur la sécurité, Narek Minasyan, expert au Centre Orbeli pour les études analytiques, et Samvel Meliksetyan, expert au Centre pour la politique et la sécurité, ont participé à la table ronde bilatérale. La partie azerbaïdjanaise était représentée par l’historien et politologue Farhad Mammadov, Rusif Huseynov, directeur du Centre d’analyse de Bakou, Ramil Iskenderli, président du conseil d’administration du Forum national des ONG, Kamala Mammadova, rédactrice en chef de 1news.az, et Dilara Efendiyeva, directrice du Centre pour la protection des droits des femmes de la société azerbaïdjanaise.

Armen Grigoryan a salué la tenue de ce type de rencontres dans le cadre du processus de normalisation des relations entre l’Arménie et l’Azerbaïdjan, estimant qu’elles contribuent positivement à l’établissement de contacts directs entre les peuples.
Il a également souligné que l’implication des différentes couches de la société ne peut que renforcer la paix. Les participants ont souligné l’importance de la continuité de telles initiatives, visant à renforcer la confiance mutuelle et la coopération.

 

NAM ( Nouvelles d'Arménie)

23 Octobre 2025

 

Au Cercle d’Amitié France–Artsakh, Armen Harutyunyan souligne les voies juridiques pour protéger les droits des Artsakhiotes

Ce mercredi 22 octobre 2025, le Cercle d’Amitié France–Artsakh organisait une réunion de travail consacrée aux droits des Arméniens d’Artsakh dans le cadre des recours devant la Cour européenne des droits de l’homme (CEDH), réunissant plusieurs députés et sénateurs français.

 

 

L’invité du jour était Armen Harutyunyan, docteur en droit, Défenseur des droits de l’homme de la République d’Arménie de 2006 à 2011, représentant régional du Haut-Commissariat des Nations Unies aux droits de l’homme pour l’Asie centrale de 2011 à 2014, chef de la Mission de surveillance des droits de l’homme de l’ONU en Ukraine de 2014 à 2015 et juge à la Cour européenne des droits de l’homme de 2015 à 2025.

 

Selon lui, le conflit du Haut-Karabagh n’est pas simplement territorial, mais s’inscrit dans un ensemble beaucoup plus large : celui du projet panturquiste. Il a insisté sur la nécessité pour l’Europe d’agir non pas par bienveillance mais par intelligence, estimant que les Turcs sont à sa porte et que l’inaction stratégique ne ferait qu’aggraver les déséquilibres régionaux. En outre, un rappel a été fait sur la nécessité de maintenir d’actualité la question du droit au retour des Artsakhiotes, fondée sur les textes et conventions internationales.

 

L’ancien juge de la CEDH a également expliqué aux parlementaires, que, parmi ses nombreuses revendications, l’Azerbaïdjan exigeait de l’État arménien le retrait de tous ses pourvois devant les instances internationales, une tentative manifeste de neutraliser les voies juridiques encore ouvertes à l’Arménie.

 

Pour contrer cette pression, il a proposé une mesure simple : accélérer le processus d’examen du dossier arménien contre l’Azerbaïdjan devant la CEDH. Car une fois l’instruction ouverte, le dossier ne peut plus être retiré, ce qui ôterait à Bakou tout moyen de chantage diplomatique.

 

Enfin, tout en reconnaissant le scepticisme que suscite parfois le droit international, Armen Harutyunyan a affirmé qu’une décision de justice d’une instance internationale en faveur de l’Arménie aurait une légitimité politique considérable, capable de faire évoluer les opinions publiques et de renforcer la position de l’Arménie sur la scène internationale.

 

 

NAM ( Nouvelles d'Arménie)

2 Octobre 2025

Tribune de Ara Ayvazyan, ancien ministre des Affaires étrangères : Vers une politique étrangère alternative

Cette tribune a été publiée le 30 septembre dans le quotidien Azk qui explique sa démarche journalistique dans un préambule que nous mettons également en ligne.

La reconstruction post-guerre d’un État ne repose pas sur des slogans ou des vœux, mais sur de nouvelles idées, de nouvelles solutions, des projets audacieux, de nouvelles approches et la capacité de comprendre correctement ce qui se passe dans le monde. Le groupe « Projets alternatifs » présente un article de l’ancien ministre arménien des Affaires étrangères, Ara Ayvazyan. Dans le cadre du projet « Proposition à l’Arménie », nous publierons régulièrement les textes de personnalités qui souhaitent apporter leur vision et leurs propositions.

Tribune :

L’alternative à tout céder n’est pas la confrontation éternelle et la guerre, mais la dissuasion stratégique.

Dans l’espace politique polarisé de l’Arménie, une perception courante affirme que les forces d’opposition « n’ont pas d’alternative » à la voie actuelle empruntée par les autorités. L’idée sous-jacente est claire : même si les efforts de normalisation avec la Turquie sont incomplets, que les concessions unilatérales à l’Azerbaïdjan semblent injustifiées et que les tentatives prudentes de s’éloigner de la Russie suscitent des doutes, les démarches du gouvernement sont aujourd’hui considérées comme la seule voie réaliste. Pourtant, alors que l’Arménie se retrouve dans une impasse géopolitique, que ses marges de manœuvre se rétrécissent et que les pressions extérieures s’intensifient, un tel fatalisme politique est non seulement erroné mais dangereux. La recherche d’une « alternative » ne doit pas se limiter à une liste de gestes symboliques ou de mesures politiques ponctuelles. L’Arménie a besoin non pas d’un autre catalogue de décisions, mais d’une nouvelle approche stratégique : repenser ce que signifient, dans un environnement géopolitique hostile et instable, l’instauration de la paix, l’obtention de la sécurité et la garantie de la souveraineté. La véritable question est la suivante :

• La paix est-elle atteignable par des concessions unilatérales et une amnésie historique ?

• Ou bien l’Arménie doit-elle plutôt adopter une politique de dissuasion stratégique, de patience à long terme et de construction d’alliances basées sur des intérêts communs ? La réponse à cette interrogation déterminera si l’Arménie survivra en tant qu’acteur souverain ou si elle deviendra un territoire affaibli, manipulé de l’extérieur et divisé de l’intérieur. Pour éviter des conséquences irréversibles, il est nécessaire de répondre aux problèmes suivants :

 1. Le vide en matière de politique étrangère et de sécurité : rétablir l’initiative stratégique.

Aujourd’hui, le domaine le plus crucial et le moins souverain du gouvernement arménien reste la politique étrangère et sécuritaire. Les acteurs extérieurs et les fractures géopolitiques façonnent de plus en plus directement l’agenda interne de l’Arménie. La Turquie et l’Azerbaïdjan ne sont pas de simples voisins : ils dictent l’ordre du jour de la vie politique arménienne, contrôlant par manipulations et pressions chaque négociation, cessez-le-feu ou discussion sur l’ouverture de routes de communication. Dans ces conditions, la tâche la plus urgente d’un gouvernement arménien n’est pas de définir une vision de prospérité ou de démocratie déconnectée des réalités régionales, mais de déterminer comment percevoir, affronter et contenir les menaces existentielles venant de l’extérieur. Cela suppose une doctrine de sécurité réaliste qui aborde des questions fondamentales :

• Quelle posture garantit le mieux la souveraineté face à l’expansionnisme turco-azerbaïdjanais ?

• Quelles alliances servent réellement les intérêts de l’Arménie, au-delà d’idéaux abstraits ou d’affinités personnelles ?

• Comment l’Arménie peut-elle renforcer sa résilience interne sans devenir dépendante d’ingérences étrangères ? 

 

2. Dissuasion stratégique et affirmation calculée.

Depuis 2020, l’Arménie a été encouragée à entreprendre des « pas courageux » vers la réconciliation avec ses adversaires. En réalité, cela s’est traduit par des concessions unilatérales et l’abandon de positions étatiques et nationales antérieures. Le constat est clair : plus l’Arménie cède, plus Ankara et Bakou accroissent leurs exigences. Le processus actuel n’a apporté aucune garantie, aucun accord de sécurité, aucune réciprocité. Au contraire, les revendications de l’Azerbaïdjan s’étendent désormais ouvertement au territoire souverain de l’Arménie, au-delà du Haut-Karabakh. Croire que la paix peut être construite par l’oubli historique et la soumission géopolitique, c’est mal comprendre la nature de l’adversaire et les rapports de force régionaux. L’alternative n’est pas une confrontation sans fin, mais la dissuasion stratégique, qui vise à :

• Empêcher toute avancée supplémentaire de l’ennemi ; • Gagner du temps grâce à la patience et à la flexibilité tactique ;

• Renforcer la résilience interne face aux pressions hybrides ;

• Construire des alliances stables fondées sur des intérêts partagés, et non sur des émotions ou des affinités idéologiques.

 

3. La capacité interne comme objectif stratégique.

Une politique étrangère efficace exige une profondeur intérieure : militaire, institutionnelle, économique, psychologique et informationnelle. Cela implique notamment :

• Une réforme de la défense visant une riposte asymétrique et une protection territoriale plutôt qu’une simple parité militaire ;

• Une cohésion nationale, dépassant les discours défaitistes et privilégiant l’unité autour de la souveraineté plutôt que des clivages partisans ;

• Une mobilisation de la diaspora comme extension stratégique de l’Arménie dans les domaines diplomatique, militaire, économique, technologique et académique ;

• Une résilience économique grâce à la diversification des voies de communication et à la réduction de la dépendance vis-à-vis des corridors turcs et azerbaïdjanais.

 

4. Alliés et rééquilibrage stratégique.

Le rôle de la Russie dans l’architecture sécuritaire de l’Arménie décline. Pourtant, il serait naïf de l’ignorer ou de couper inconsidérément les ponts. Moscou restera un acteur important, militairement et diplomatiquement. L’Arménie doit donc sortir du modèle de l’« État-client » et engager avec la Russie un partenariat négocié et transactionnel, fondé sur :

• Un véritable dialogue stratégique ;

• Une coopération militaro-industrielle spécifique ;

• Une coordination continue dans le renseignement ;

• Une reconnaissance de la nécessité pour l’Arménie de diversifier ses alliances. L’alternative n’est pas entre dépendance totale et rupture totale, mais dans une redéfinition des relations.

 

 5. Le « corridor de Zanguezour » : ligne rouge stratégique et opportunité diplomatique

L’une des plus graves menaces pour la souveraineté de l’Arménie est l’insistance de la Turquie et de l’Azerbaïdjan sur le projet dit de « corridor de Zanguezour ». Sous le discours d’intégration régionale, il cache l’intention de :

• Miner la souveraineté territoriale de l’Arménie ;

• Bloquer l’accès de l’Iran au Caucase et à l’Eurasie ;

• Réduire l’importance stratégique de l’Arménie en la transformant en simple zone de transit ;

• Écarter l’obstacle à la domination turque dans le Caucase du Sud. Le récent mémorandum TRIPP signé à Washington reflète l’intérêt des États-Unis dans la région et peut être un outil de dialogue. Mais il ne garantit ni la souveraineté ni l’intégrité territoriale de l’Arménie sans mécanismes de contrôle et sans équilibre des forces. Il doit être perçu non comme une solution automatique, mais comme une partie d’un processus diplomatique complexe qui exigera vigilance, renforcement interne et diversification des partenariats.

 

 Défis de mise en œuvre.

La stratégie proposée se heurtera à plusieurs obstacles :

1. Manque de moyens et ressources pour la mettre en œuvre.

2. Polarisation politique interne et absence de consensus minimal.

3. Évaluation des risques nécessaires, face aux adversaires comme aux alliés.

4. Formation de la conscience publique, afin de promouvoir une vision de long terme et non une recherche de confort immédiat.

 

Conclusion : La stabilité par l’équilibre, non par la soumission Le progrès de l’Arménie ne passera pas par la soumission, mais par une révision des règles de son engagement régional. Dans un contexte où la Turquie et l’Azerbaïdjan pratiquent une politique expansionniste, la stabilité durable dépendra de l’établissement d’un nouvel équilibre. Les intérêts nationaux clairs, la résilience interne et des alliances efficaces doivent devenir les pierres angulaires de la politique étrangère et sécuritaire de l’Arménie. La paix ne naît pas de la faiblesse. Elle se construit par la force, la stratégie et la volonté de résister.

Ara Ayvazyan Ancien ministre des Affaires étrangères d’Arménie

Membre fondateur du Conseil panarménien des diplomates

 

______________________

 

FRANCE – EUROPE

 

NAM ( Nouvelles d'Arménie)

23 Octobre 2025

Emmanuel Macron à Copenhague : Je félicite les dirigeants arménien et azerbaïdjanais pour l’instauration de la paix entre leurs pays

Le président français Emmanuel Macron a félicité les dirigeants arménien et azerbaïdjanais pour les progrès du processus de paix. Il s’est exprimé à ce sujet lors d’une table ronde organisée dans le cadre du sommet de la Communauté politique européenne à Copenhague.

« Je félicite les deux dirigeants arménien et azerbaïdjanais, Nikol Pachinian et Ilham Aliev, pour l’instauration de la paix entre les deux pays. La signature de la déclaration de paix entre l’Arménie et l’Azerbaïdjan est une avancée majeure », a déclaré Emmanuel Macron.

Il convient de rappeler que le Premier ministre arménien Nikol Pachinian, en visite de travail à Copenhague, a rencontré le président français Emmanuel Macron.

Entretien chaleureux avec le président français Emmanuel Macron : le Premier ministre arménien à publié une vidéo

Le Premier ministre arménien Nikol Pachinian, en visite de travail à Copenhague, a rencontré le président français Emmanuel Macron ce matin 2 octobre. Le Premier ministre a publié une courte vidéo sur ses réseaux sociaux et a qualifié l’entretien de « chaleureux ».

 

Krikor Amirzayan

 

 

NAM ( Nouvelles d'Arménie)

23 Octobre 2025

Rencontre entre Nikol Pachinian, Antonio Costa et Ursula von der Leyen dans le cadre du 7e Sommet de la Communauté politique européenne à Copenhague

Dans le cadre du 7^e Sommet de la Communauté politique européenne à Copenhague, le Premier ministre arménien Nikol Pachinian a rencontré le président du Conseil européen, Antonio Costa, et la présidente de la Commission européenne, Ursula von der Leyen.

 

Lors de leur rencontre, le Premier ministre Nikol Pachinian, le président Costa et la présidente von der Leyen ont discuté du programme de partenariat entre l’Arménie et l’Union européenne, du processus de réformes démocratiques en Arménie et des perspectives de développement de la coopération économique.

 

Les interlocuteurs ont également abordé les développements régionaux, les résultats du Sommet de la paix de Washington et la mise en œuvre du projet TRIPP.

 

Dans ce contexte, l’importance de l’initiative « Carrefour de la paix » a été soulignée, car elle constitue un pilier essentiel de la coopération régionale et du développement durable.

 

Les présidents du Conseil européen et de la Commission européenne ont réaffirmé le soutien constant de l’UE à la souveraineté et à l’intégrité territoriale de l’Arménie, ainsi qu’à son programme de réformes démocratiques et économiques.

 

Le Premier ministre arménien Nikol Pachinian a exprimé sa gratitude pour ce soutien et a souligné l’importance d’approfondir le partenariat avec l’UE.

 

Krikor Amirzayan

 

 

Armenpress

19 Octobre 2025

 

Le musée du Louvre cambriolé, des bijoux d'une "valeur inestimable"

Plusieurs bijoux ont été dérobés par des malfaiteurs, toujours en fuite.Selon Le Parisien, les premières investigations indiquent que les voleurs, entièrement masqués, sont entrés dans le bâtiment du musée, où des travaux de construction étaient en cours.Un vol en début de matinée, dans le musée le plus visité du monde. Le Louvre a été cambriolé ce dimanche matin à « l’ouverture », a annoncé sur le réseau social X la ministre de la Culture, Rachida Dati.Elle précise que les « constations sont en cours » et qu’il n’y a pas de blessé. Le musée va rester fermé pour la journée de dimanche, comme ce dernier l’a confirmé sur ses réseaux sociaux. En tout, 2 000 personnes ont été évacuées. D’après nos informations, neuf pièces de la collection de bijoux de Napoléon et de l’impératrice Eugénie ont été volées : une parure, un collier, des boucles d’oreilles, deux couronnes et une broche. Elles étaient exposées dans des vitrines. Deux des neuf objets volés, dont la couronne de l’impératrice Eugénie endommagée et son écrin, ont été retrouvés.Selon une source interne au musée, le plus gros diamant de la collection, le fameux Régent de plus de 140 carats, n’a pas été subtilisé. Le montant du préjudice n’a, à ce stade, pas été communiqué. « Ce sont des pièces patrimoniales d’une valeur inestimable », a avancé Laurent Nuñez.Une enquête a été ouverte pour « vol en bande organisée », selon le parquet de Paris. La Brigade de répression du banditisme (BRB) est saisie, pour établir les circonstances exactes dans lesquelles les faits se sont déroulés, et parvenir à identifier les auteurs du vol. « Tous les moyens sont d’ores et déjà mis en œuvre pour retrouver le butin », assure l’Intérieur. 

 

Diocèse de l'Église apostolique arménienne en France

15 Octobre 2025

 

ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

_______

 

Սույն թվականի հոկտեմբերի 15-ի լուսադեմին իրավապահ համակարգի ներկայացուցիչները Արագածոտնի թեմի Հովհաննավանքի սպասավոր Տ․ Արամ քհն․ Ասատրյանի հրապարակած ստահոդ տեղեկությունների և «Իրազեկ Քաղաքացիների Միավորում» ՀԿ նախագահ Դանիել Իոաննիսյանի հաղորդման հիման վրա խուզարկություններ են իրականացրել Արագածոտնի թեմի առաջնորդարանում, Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Գերշ․ Տ․ Մկրտիչ եպս․ Պռոշյանի և Արագածոտնի թեմի քահանաների ու աշխատակիցների բնակարաններում։

 

Այս պահին հայտնի տեղեկություններով բերման են ենթարկվել Արագածոտնի թեմի առաջնորդը, թեմի 12 քահանաներ՝ Արժ․ Տ․ Փառեն քհն․ Առաքելյանը, Արժ․ Տ․ Հայկ քհն․ Քոչարյանը, Արժ․ Տ․ Մկրտիչ քհն․ Երանյանը, Արժ․ Տ․ Մանուկ քհն․ Զեյնալյանը, Արժ․ Տ․ Ղևոնդ քհն․ Գափոյանը, Արժ․ Տ․ Հայկ քհն․ Սահակյանը, Արժ․ Տ․ Սարգիս քհն․ Սարգսյանը, Արժ․ Տ․ Գարեգին քհն․ Արսենյանը, Արժ․ Տ․ Նարեկ քհն․ Սարգսյանը, Արժ․ Տ․ Օշին քհն․ Հայրապետյանը, Տ․ Վրթանես քհն․ Բաղալյանը, Արժ․ Տ․ Համբարձում քհն․ Դանիելյանը, Արագածոտնի թեմի հաշվապահը, գանձապահը և գործավարը։

 

Օրենքի կոպտագույն ոտնահարմամբ ժամեր շարունակ ծածուկ է պահվել Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Գերշ․ Տ․ Մկրտիչ եպս․ Պռոշյանի, Արժ․ Տ․ Սարգիս քհն․ Սարգսյանի, Արժ․ Տ․ Նարեկ քհն․ Սարգսյանի, Արժ․ Տ․ Օշին քհն․ Հայրապետյանի, Արժ․ Տ․ Համբարձում քհն․ Դանիելյանի, Տ․ Վրթանես քհն․ Բաղալյանի պահման վայրը, և նրանք զրկված են եղել իրավական աջակցություն ստանալու որևէ հնարավորությունից։

 

Արագածոտնի թեմի առաջնորդի, թեմում ծառայող քահանաների և աշխատակիցների նկատմամբ իրականացված ապօրինի քրեական հետապնդման գործողությունները հերթական դրսևորումն են իշխանությունների հրահրած հակաեկեղեցական համակարգված արշավի։ Նմանօրինակ դատապարտելի գործողություններով ակնհայտ չարամիտ դիտավորություն է հետապնդվում խափանելու Եկեղեցու բնականոն գործունեությունը, հարվածելու Եկեղեցու հեղինակությանը և վախի ու տագնապի մթնոլորտ տարածելու հոգևորականների, հավատացյալների ու հանրության լայն շրջանակներում։

 

Հակաօրինական այս գործողությունների պատճառով խոչընդոտվել է թեմի գործունեությունն ու ծիսա-արարողական կյանքը, խաթարվել հոգևոր հովիվների ծառայությունը։

 

Ամբողջատիրական համակարգերին բնորոշ նմանօրինակ բռնաճնշումների կիրառմամբ ՀՀ իշխանությունները կոպտորեն ոտնահարում են կրոնական ազատության իրավունքը, վիրավորում հավատացյալների կրոնական զգացումները, շարունակում տարածել ատելություն՝ խորացնելով հանրային պառակտումը։

 

Մեր հոգևորականներին և հավատացյալ ժողովրդին կոչ ենք ուղղում չտրվել սադրանքներին, ամուր մնալ Եկեղեցու պաշտպանության դիրքերում։ Խարդավանքներով, սպառնալիքներով և բռնաճնշումներով հնարավոր չէ ընկճել հոգևոր սպասավորներին և հավատավոր ժողովրդին։

 

Աղոթում ենք հայրենի մեր երկրի խաղաղության և մեր ժողովրդի անվտանգ կյանքի համար։

—-

 

COMMUNIQUÉ

 

À l’aube de ce 15 octobre, sur la base des informations mensongères diffusées par le prêtre du diocèse d’Aragatsotn, le père Aram Asatryan, ainsi que du signalement déposé par Daniel Ioannisyan, président de l’ONG « Union des citoyens informés », les représentants des forces de l’ordre ont procédé à des perquisitions au sein de l’archevêché du diocèse d’Aragatsotn, ainsi qu’aux domiciles de l’évêque du diocèse, Son Excellence Monseigneur Mkrtich Proshyan, des prêtres et des employés du diocèse.

 

Selon les informations disponibles à ce jour, ont été placés en garde à vue : l’évêque du diocèse d’Aragatsotn, douze prêtres — le père Paren Arakelyan, le père Hayk Kocharyan, le père Mkrtich Eranyan, le père Manouk Zeynalyan, le père Ghévond Gapoyan, le père Hayk Sahakyan, le père Sarkis Sargsyan, le père Karékine Arsenyan, le père Narek Sargsyan, le père Oshin Hayrapetyan, le père Vrtanès Baghalyan et le père Hambartzoum Tanielyan — ainsi que le comptable, le trésorier et le secrétaire administratif du diocèse d’Aragatsotn.

 

En violation flagrante de la loi, le lieu de détention de l’évêque du diocèse d’Aragatsotn, Son Excellence Monseigneur Mkrtich Proshyan, ainsi que celui des pères Sarkis Sargsyan, Narek Sargsyan, Oshin Hayrapetyan, Hambartzoum Tanielyan et du père Vrtanès Baghalyan, a été tenu secret pendant plusieurs heures, les privant de toute possibilité d’assistance juridique.

 

Les poursuites pénales illégales engagées à l’encontre de l’évêque, des prêtres et des employés du diocèse constituent une nouvelle manifestation de la campagne anti-ecclésiale systématique orchestrée par les autorités. À travers de telles actions condamnables, une intention malveillante et délibérée vise à entraver le fonctionnement normal de l’Église, à porter atteinte à son autorité et à instaurer un climat de peur et d’inquiétude parmi le clergé, les fidèles et la société dans son ensemble.

 

En raison de ces agissements illégaux, les activités du diocèse et la vie liturgique ont été gravement perturbées, entravant le ministère pastoral des prêtres.

 

Par ces méthodes de répression caractéristiques des régimes totalitaires, les autorités de la République d’Arménie violent gravement le droit à la liberté religieuse, offensent les sentiments religieux des croyants et continuent de semer la haine, aggravant ainsi les divisions au sein de la société.

 

Nous appelons nos prêtres et nos fidèles à ne pas céder aux provocations et à demeurer fermement attachés à la défense de l’Église. Par les manœuvres, les menaces et les persécutions, il est impossible d’abattre les serviteurs spirituels ni d’ébranler la foi du peuple.

 

Nous prions pour la paix de notre patrie et pour la vie en sécurité de notre peuple

 

————————-

en arménien 

Հայերէն լուրեր

 

Asbarez

22 octobre 2025

Փաշինեան Պատրաստ Է Այսօր Իսկ Տարանցիկ Փոխադրութիւններու Առջեւ Թուրքիոյ Եւ Ատրպէյճանի Հետ Սահմանները Բանալու

by Asbarez Staff

 

Վրաստանի մէջ գումարուած «Մետաքսի ճանապարհ» համաժողովին առջեւ ունեցած իր ելոյթին ընթացքին, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան 22 Հոկտեմբերին յայտնեց, թէ պատրաստ է այսօր իսկ բանալու Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի հետ Հայաստանի սահմանները։

«Ուրախութեամբ եմ նշում, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ դրական երկխօսութիւնը յոյս է տալիս, որ մենք նոյնպէս կը կարողանանք մօտ ապագայում հասնել հայ-թուրքական սահմանի բացմանը։ Մենք ոչ միայն քաղաքականապէս, այլեւ գործնականապէս պատրաստ ենք արդէն այսօրուանից ապահովել բեռնատար մեքենաների տարանցումը Թուրքիայից Ադրբեջան եւ Ադրբեջանից Թուրքիա՝ Հայաստանի տարածքով։ Մարգարայ-Եղէգնաձոր-Սիսիան-Գորիս երթուղու երկայնքով թէ՛ ճանապարհները, թէ՛ սահմանային ենթակառուցուածքները պատրաստ են դրան», ըսաւ Փաշինեան՝ աւելցնելով. «Քաղաքականապէս մենք պատրաստ ենք ապահովել Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութիւնից Ադրբեջանի հիմնական մաս եւ հակառակ ուղղութեամբ՝ Հայաստանի տարածքով տարանցումը, բայց գործնականապէս դեռ պատրաստ չենք դրան՝ ենթակառուցուածքների բացակայութեան պատճառով։ Քաղաքականապէս մենք պատրաստ ենք նաեւ ապահովել երկաթուղային տարանցումը Թուրքիայի եւ Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան միջեւ, ինչպէս նաեւ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հիմնական մասի միջեւ, սակայն այդ հատուածներում երկաթուղին վերանորոգման կամ վերակառուցման կարիք ունի»։

Ըստ Փաշինեանի՝ մօտիկ ապագային Հայաստանի տարածքէն պիտի անցնին  խողովակաշարեր, ինչպէս նաեւ Ատրպէյճան-Հայաստան-Թուրքիա ելեկտրականութեան գիծեր, TRIPP ծրագիրի ծիրին մէջ, որուն համար բանակցութիւններ տեղի կ՛ունենան Ամերիկայի, Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ հետ։

Փաշինեան ըսաւ, որ Հայաստան-Թուրքիա երկխօսութիւնը, Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի միջեւ խաղաղութիւնը, TRIPP ծրագիրը, Վրաստանի եւ Իրանի բարի դրացիական յարաբերութիւնները տարածաշրջանի երկիրներուն հետ, Հարաւային Կովկասը պիտի դարձնեն ամէնէն գրաւիչ տարանցիկ երթուղին հիւսիս-հարաւ եւ արեւելք-արեւմուտք ուղղութիւններով։

Ան նաեւ «կարեւոր քայլ» որակեց եւ ողջունեց դէպի Հայաստան ապրանքներու տարանցիկ մատակարարումներուն վրայ սահմանափակումները վերցնելու՝ Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի որոշումը։

Միւս կողմէ, նոյն համաժողովին ընթացքին, Թուրքիոյ փոխադրական հարցերու փոխնախարար Օսման Պոյրազ դարձեալ յայտարարեց, թէ «Զանգեզուրի միջանցքը» կենսական պիտի ըլլայ Պաքու-Թիֆլիս-Կարս երկաթուղիին համար, հակառակ այդ անուանումը չգործածելու գծով Երեւանէն հնչող յայտարարութիւններուն։

 

 

Asbarez

22 octobre 2025

Եղեռնի Յուշարձանի Շինարարական Աշխատանքները Ժամանակաւորապէս Կը Դադարին

by Asbarez Staff

 

Հայաստանի ճարտարապետներու պալատը տարածեց յայտարարութիւն մը՝ նշելով, որ որոշուած է Հայոց Ցեղասպանութեան յուշահամալիրին մէջ սկսած շինարարական աշխատանքները ժամանակաւորապէս դադարեցնել՝ շինարարութեան վայրին պատշաճ կահաւորումի եւ աշխատանքներու ապահովութիւնը երաշխաւորելու նպատակով։

Ստորեւ՝ այդ յայտարարութիւնը.

««Արթուր Թարխանեան կենտրոն»ը տարածել է յայտարարութիւն Հայաստանի ճարտարապետների պալատի անունից, որը չի համապատասխանում իրականութեանը։

Հակառակը՝ պալատի խորհրդում քննարկումների արդիւնքում կայացուել է սկզբունքային որոշում՝ ձեռնպահ մնալ հարցի հանրայնացումից, համարելով այդ ճանապարհն անարդիւնաւէտ, իսկ մասնագիտական տարակարծութիւնների քննարկումները շարունակել եւ, անհրաժեշտութեան դէպքում, ընդունելի լուծումներ որոնել բացառապէս մասնագիտական գործընկերային դաշտում, ներգրաւելով բոլոր կողմերին։

«Եղեռնի յուշարձանի վերանորոգման աշխատանքների վերաբերեալ քննարկումները Հայաստանի ճարտարապետների պալատում սկսուել են հանրային մտահոգութիւնների վերաբերեալ առաջին իսկ ահազանգերից անմիջապէս յետոյ։ Յուշարձանի տարածքում պալատի խորհրդի անդամների իրականացրած շրջայցից եւ նախագծի հեղինակային խմբի հետ հանդիպումից յետոյ, պալատի դիմումի հիման վրայ հրաւիրուել է ԿԳՄՍ նախարարութեան գիտամեթոդական խորհրդի արտահերթ ընդլայնուած նիստ, որին մասնակցել են պալատի խորհրդի հինգ անդամներ, այդ թւում՝ Անահիտ Թարխանեանը։

«Քննարկման արդիւնքում որոշուել է շինարարական աշխատանքները ժամանակաւորապէս դադարեցնել՝ շինհրապարակի պատշաճ կահաւորման եւ աշխատանքների անվտանգութեան ապահովման նպատակով, ինչպէս նաեւ շարունակել վերականգնման գործընթացը միայն արդէն իսկ մասնակի քանդուած երեք մոյթերի հատուածում՝ զուգահեռաբար շարունակելով մասնագիտական քննարկումները յուշարձանի ամբողջական վերականգնման լուծումների եւ մեթոդաբանութեան վերաբերեալ։

«Սահմանուել է շինաշխատանքների վարման մշտադիտարկում՝ ԿԳՄՍ նախարարի, պալատի նախագահի եւ նախագծի հեղինակային խմբի ներկայացուցչի մասնակցութեամբ։

«Հայաստանի ճարտարապետների պալատը մշտապէս եղել է Հայոց Եղեռնի զոհերի յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրի պահպանութեան, վերականգնման եւ արժանապատիւ վերաբերմունքի հարցերի առաջնագծում։ Մենք համոզուած ենք, որ նման կարեւորութեան խնդիրները պէտք է կարգաւորուեն միայն մասնագիտական համագործակցութեան եւ փոխադարձ յարգանքի մթնոլորտում։

«Կոչ ենք անում բոլոր կողմերին ցուցաբերել հաւատ, զգօնութիւն եւ խոհեմ մօտեցում՝ յանուն հայ ժողովրդի պատմական այս բացառիկ յուշարձանի ամրակայման եւ պահպանութեան։

«Պալատը շարունակելու է իր յանձնառութիւնը՝ մասնագիտական հարցերի վերջնական պարզաբանման եւ անհրաժեշտ շտկումների իրականացման ուղղութեամբ»։

 

Alik

22 octobre 2025

 

Փաշինեանի՝ Եկեղեցու դէմ սադրանքը կարող է յանգեցնել ներհանրային բախման

23 Հոկտեմբեր, 2025

 

«ԱԼԻՔ» – Լրատւամիջոցների եւ լրագրողական կազմակերպութիւնների ղեկավարները յայտարարութիւն են տարածել՝ ուղղւած ՀՀ-ում հաւատարմագրւած օտարերկրեայ դիւանագիտական առաքելութիւնների եւ միջազգային կազմակերպութիւնների ներկայացուցիչներին:

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

ՀՀ իշխանութիւնները՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորութեամբ ու մասնակցութեամբ, ատելութեան խօսքի, զրպարտիչ նիւթերի միջոցով, տեւական ժամանակ է՝ թիրախաւորել են Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին (ՀԱԵ):

ՀՀ Սահմանադրութեամբ ՀԱԵ-ն անջատ է պետութիւնից, եւ որեւէ պաշտօնեայ Եկեղեցու գործերին ուղղակի եւ բացայայտ միջամտելով՝ գերազանցում է իրեն վերապահած լիազօրութիւնները, կոպտօրէն խախտում ՀՀ Սահմանադրութիւնը, օրէնքները:

«Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու յարաբերութիւնների մասին» օրէնքի 2-րդ յօդւածի 2-րդ մասի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետութիւնը ճանաչում է Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու ինքնակառավարումն իր նւիրապետութեան սահմաններում:

«Խղճի ազատութեան եւ կրօնական կազմակերպութիւնների մասին» օրէնքի 17-րդ յօդւածի առաջին մասի «բ» կէտի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետութեան Եկեղեցին անջատւած է պետութիւնից: Սոյն հիմնադրոյթի համաձայն՝ պետութիւնը չի միջամտում Եկեղեցու օրէնքին համապատասխանող գործունէութեանը եւ ներքին կեանքին, արգելում է եկեղեցիների եւ կրօնական կազմակերպութիւնների կառուցւածքում որեւէ պետական մարմնի կամ նրա յանձնարարութիւնները կատարող անձի գործունէութիւն: Ըստ այդմ՝ պետութիւնը չի կարող խառնւել Եկեղեցու ներքին գործերին, այդ թւում՝ Կաթողիկոսին փոխելու հարց բարձրացնել:

Եկեղեցու եւ բարձրաստիճան հոգեւորականների դէմ ուղղւած արշաւն իշխանութեան, նրան սպասարկող քարոզչութեան կողմից ուղեկցւում է ոչ միայն իրաւանորմերի, այլ նաեւ հանրային բարոյականութեան, աւանդոյթների կոպտագոյն ոտնահարմամբ՝ խորացնելով առանց այդ էլ տարանջատւած հասարակութեան պառակտումը:

2018 թ. հասարակութեանը սեւերի-սպիտակների բաժանմամբ նշանաւորւած իշխանութիւնը տեւական ժամանակ է այդ տարանջատումը փորձում է կիրառել նաեւ հաւատացեալ ժողովրդին պառակտելու նպատակով: Այդ ճանապարհին միջոցների մէջ խտրութիւն չի դրւում. Ն. Փաշինեանն իր բոլոր հակաօրինական, հակաեկեղեցական գործողութիւնները ներկայացնում է՝ «որպէս եկեղեցու հաւատաւոր հետեւորդ» գործելու քարոզչական կեղծ հիմնաւորմամբ, ինչը պետութեան ղեկավարի կողմից սեփական լիազօրութիւնների վերազանցումը քողարկելու ծխածածկոյթ է:

Ատելութեան եւ թշնամանքի խօսոյթը՝ ուղղւած Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու դէմ, իրականում լրջագոյն սպառնալիք են ներհանրային համերաշխութիւնը խափանելու տեսանկիւնից:

Վերջին ամիսներին եւ անցած շաբաթւայ ընթացքում մի շարք բարձրաստիճան եկեղեցականների ապօրինի կալանաւորմամբ շարունակւող արշաւը, սակայն, առաջիկայ օրերին կարող է խիստ վտանգաւոր դրսեւորում ստանալ:

ՀԱԵ-ի կողմից կարգալոյծ արւած, իրեն Նիկոլ Փաշինեանի անվերապահ աջակից հռչակած Ստեփան Ասատրեանը (նախկինում Տէր Արամ քահանայ Ասատրեան) հոկտեմբերի 26-ին ինքնահռչակ կերպով «պատարագ» է յայտարարել Յովհաննավանք եկեղեցում՝ հրապարակաւ սպառնալով 10,000 մարդու ներկայութիւն ապահովել այդ միջոցառմանը, որին իր մասնակցութեան մասին յայտարարել է Նիկոլ Փաշինեանը:

Աւելի վաղ Փաշինեանն ամենակոշտ եւ գռեհիկ բառապաշարով յայտարարել է «Վեհարանն ազատագրելու» իր մտադրութեան մասին: Կան հիմնաւոր կասկածներ, որ հոկտեմբերի 26-ին ՀԱԵ-ի կողմից կարգալոյծ հռչակւած Ս. Ասատրեանի հրաւիրած ինքնահռչակ հաւաքն իշխանութիւնը կարող է օգտագործել ՀԱԵ-ի դէմ զանգւածային ակցիա իրականացնելու, ատելութեան եւ թշնամանքի նոր ալիք գեներացնելու նպատակով:

Նիկոլ Փաշինեանի եւ եկեղեցին զաւթելու փորձ ցուցաբերող նախկին հոգեւորականի հակաեկեղեցական յայտարարութիւններն ու գործողութիւնները սադրանք են՝ յղի վտանգաւոր զարգացումներով: Այդ սադրանքը կարող է յանգեցնել ներհանրային բախման` հաշւի առնելով, որ ՀԱԵ-ի հարիւր-հազարաւոր հետեւորդներ էլ կարող են հանդէս գալ ի պաշտպանութիւն Եկեղեցու:

Գործնականում, չունենալով ինստիտուցիոնալ որեւէ հակակշիռ, ամբողջութեամբ վերահսկելով իրաւապահ եւ ուժային կառոյցները, գործող իշխանութիւնը յանուն քաղաքական նպատակների, նպաստելով հանրութեան շրջանում ատելութեան մթնոլորտի աւելացմանը, կարող է դիմել արկածախնդիր քայլերի՝ դրանից բխող անդառնալի հետեւանքներով:

Տեղի ունեցողն ամբողջութեամբ հակասում է իրաւական, ժողովրդավարական պետութեան գաղափարախօսութեանը, Հայաստանում սահմանադրօրէն պաշտպանւող խղճի ու կրօնի, այդ թւում` Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու հետեւորդ քաղաքացիներիս, հոգեւոր սպասաւորների գործունէութեան ազատութեանը, եւ համարժէք հակազդեցութեան բացակայութեան դէպքում կարող է յանգեցնել ընդհուպ քաղաքացիական աղէտալի բախումների:

Մենք՝ հարիւր-հազարաւոր հաւատացեալ քաղաքացիներ, Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու հետեւորդներ ենք, եւ այսօր, երբ իշխանութիւնները պառակտում են մեր Եկեղեցին, հալածանքների, հետապնդումների են ենթարկում հոգեւորականներին, ում մօտ մենք մկրտւել ենք, ում քարոզները մենք լսել եւ լսում ենք, նրանց բանտարկում են, կեղեքում են, ոտնահարում են ոչ միայն նրանց, այլեւ մեր բոլորիս արժանապատւութիւնը. դա մեզ ոչ միայն խորապէս վիրաւորում է, այլեւ հարւածներ է հասցնում մեր կրօնի, խղճի, խօսքի ազատութեանը:

Հաշւի առնելով այն, որ հակաեկեղեցական գործողութիւններում իշխանութիւնները ոտնահարում են՝ ինչպէս ՀՀ սահմանադրական կարգի հիմք հանդիսացող կառուցակարգերը, այնպէս էլ՝ մարդու իրաւունքների ու ազատութիւնների պաշտպանութեան բազմաթիւ կոնւենցիաներ ու իրաւանորմեր՝ լրատւամիջոցների ներքոստորագրեալ խմբագիրներս, լրագրողական կազմակերպութիւններս, դիմում ենք Հայաստանում հաւատարմագրւած օտարերկրեայ դիւանագիտական առաքելութիւնների եւ միջազգային կազմակերպութիւնների ներկայացուցիչներին՝ կոչ անելով իրենց հասու միջոցներով թոյլ չտալ հանրային բախման իրական սպառնալիք ներկայացնող այդ միջոցառումը, յորդորել ՀՀ իշխանութիւններին հրաժարւել ներհասարակական պառակտման ներկայիս գործելաոճից եւ խստօրէն հետեւել Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու բացառիկ դերն արձանագրող ՀՀ Սահմանադրութեանն ու խօսքի, խղճի, կրօնի, հաւատքի ազատութիւնը պաշտպանող միջազգային իրաւանորմերին:

Յայտարարութիւնը ստորագրել են.

1. Սաթիկ Սէյրանեան- Հայաստանի ժուռնալիստների միութեան նախագահ, «168 Ժամ» թերթի եւ 168.am կայքի գլխաւոր խմբագիր
2. Շաւարշ Գէորգեան- Հ2 հեռուստաընկերութիւն, «Լրաբեր» լրատւական ծրագրի ղեկավար
3. Արմենիկա Կիւիրեան- News.am կայքի գլխաւոր խմբագիր
4. Արամ Աբրահամեան- «Առաւօտ» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր
5. Նարեկ Գալստեան- 24News-ի տնօրէն
6. Յարութիւն Յարութիւնեան-«5-րդ ալիք» հեռուստաընկերութեան տնօրէն
7. Բորիս Մուրազի – Politik.am-ի խմբագիր
8. Սեւակ Կ. Յակոբեան- Լիբանանի «Զարթօնք» օրաթերթի խմբագիր
9. Սոնա Տռուզեան- «Փաստինֆօ» կայքի խմբագիր
10. Ժաննա Ծառուկեան – «ԼայւՆիւզ.ամ / Livenews.am-ի գլխաւոր խմբագիր
11. Փայլակ Ֆահրադեան- Irakanum.am կայքի խմբագիր
12. Փիրուզա Մելիքսէթեան – Irates.am-ի գլխաւոր խմբագիր
13. Անի Գէորգեան- Newday.am լրատւական կայքի խմբագիր
14. Վահագն Բոյաջեան- MediaHub-ի տնօրէն
15. Տաթեւ Այւազեան -Armday.am կայքի գլխաւոր խմբագիր
16. Բագրատ Եսայեան- «Երկիր Մեդիայի» տնօրէն
17. Արկադի Գրիգորեան- Tert.am գլխաւոր Խմբագիր
18. Գէորգ Էմին-Տէրեան-Oragir.News կայքի գլխաւոր խմբագիր
19. Անահիտ Ոսկանեան -Panorama.am կայքի խմբագիր
20. Վահէ Սարգսեան- Yerkir.am-ի գլխաւոր խմբագիր
21. Կարէն Անտինեան-Blognews.am- ի գլխաւոր խմբագիր
22. Սեւակ Յակոբեան-Yerevan.Today լրատւական-վերլուծական կայքի գլխաւոր խմբագիր

 

Alik

22 octobre 2025

Հարւածել Եկեղեցուն՝ նշանակում է հարւածել ազգային նկարագրին

22 Հոկտեմբեր, 2025

 

ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինը նախաձեռնել էր «Հայկական Սփիւռքի մարտահրաւէրները եւ հայրենիքը» թեմայով հանդիպում, որին մասնակցել են սփիւռքի տարբեր համայնքների ներկայացուցիչներ։ Ելոյթներով հանդէս են եկել ՀՅԴ Բիւրոյի անդամներ Յակոբ Բագրատունին, Մուրադ Փափազեանը, Սեւան Դանիէլեանը, ՀՅԴ Հայաստանի Գմ ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթէլեանը։

Յակոբ Բագրատունին իր ելոյթում ներկայացրել էր, թէ ինչպէս են քաղաքական փոփոխութիւնները, որոնք վերջերս տեղի ունեցան Լիբանանում, Սիրիայում, Պաղեստոինում, անդրադարձել հայկական սփիւռքի գաղութների վրայ: Նա իր խօսքում յիշեցրել է այն բոլոր դժւարութիւնների մասին, որոնք հայ համայնքներն ունեցել են` Սիրիայի 2011 թւականի պատերազմից մինչեւ երկրաշարժ, մինչեւ պետական վարչակազմի փոփոխութիւն, Լիբանանում 2019 թւականից սկսւած տագնապը, տնտեսական աղէտը, նաւահանգստի պայթիւնը, Իսրայէլի յարձակումը Լիբանանի վրայ: «Չնայած այս դժւարութիւններին, մեր համայնքները շարունակում են օժանդակել Հայաստանին, եւ, վերջին հաշւով, իրենց երազն է հայրենադարձութիւնը: Ես միշտ ասում եմ՝ եթէ պէտք է հայն արտագաղթի այս երկրներից, ապա միակ ուղղութիւնը պէտք է լինի ներգաղթը Հայաստան»,- ասել է նա:

«Հրապարակ»ը զրուցել է ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ, Միջին Արեւելքի պատասխանատու Յակոբ Բագրատունու հետ:

 

– Կարո՞ղ ենք ասել, որ Լիբանանում խաղաղ կեանքը վերջնականապէս վերականգնւել է, դեռ անցեալ տարի դպրոցները չէին աշխատում նոյնիսկ:

– Այո, դպրոցներն աշխատում են, բոլոր կառոյցները՝ մշակութային, մարզական, բնականոն գործում են, միաւորները, միութիւններն իրենց տարեկան ձեռնարկներն են իրականացնում եւ բիւջէն հաւասարակշռում են ներքին նւիրատւութիւններով: Դպրոցները վերաբացւել են, ուսուցիչներն իրենց գործի վրայ են, համալսարանական մեր միութիւններն աշխատում են, բոլոր տեղերի մշակութային, մարզական, բարեսիրական միութիւնները գործում են, եւ այս ամենի մէջ մենք մեր ժողովրդի հետ ենք, ժողովուրդն էլ դա դրական կերպով է ընկալում:

– Հայ համայնքը Լիբանանում հիմա ինչքա՞ն է, շա՞տ է կրճատւել: Ժամանակին մօտ 200-300 հազար հայութիւն կար:

– Մեր հաշւարկով՝ շուրջ 110-120 հազար է:

– Մի Արցախի չափ հայութիւն է մնացել, փաստօրէն:

– Այո: Բոլոր համայնքներն անկում են ունեցել:

– Դուք հետեւո՞ւմ էք այսօր Գիւմրու իրադարձութիւններին, գիտէ՞ք, թէ Հայաստանում ինչ է կատարւում, եւ ի՞նչ գնահատական ունէք:

– Այո, իհարկէ: Իշխանութիւնների հերթական ոստիկանական բռնատիրական նախաձեռնութիւնները շարունակւում են, նպատակն էլ ենթադրեալ ամբաստանութիւնների քօղի տակ լռեցնելն է որեւէ առողջ ու ազատ կարծիք, ազատ միտք եւ նախապատրաստւելու առաջիկայ ընտրութիւններին` իրենք իրենց վերարտադրելու համար:

– Ինչպէ՞ս են սփիւռքում վերաբերւում հոգեւորականների հանդէպ իրականացւող քրէական հետապնդումներին: 10-ից աւելի անձ կալանքի տակ է, բռնաճնշումներ են իրականացւում:

– Կարեւոր է նշել, որ սփիւռքում Եկեղեցու հանդէպ յարգանքը եւ եկեղեցական արժէքների հանդէպ փարումը շատ բարձր են: Միանշանակ կարող եմ ասել, որ սփիւռքի ազգային ուժերի ջախջախիչ մեծամասնութեան կարծիքն այն է, որ նման բան ընդունելի չէ, հարւածը ոչ թէ անձերի, անհատ եկեղեցականների դէմ է, այլ՝ Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու թեմի, ինչը կը նշանակի եկեղեցին` իր աւանդոյթներով, իր քրիստոնէական արժէքներով, իր այն խորքային արմատներով, որ ունի մեր ժողովրդի մէջ, հարւածում են հայ եկեղեցուն, հարւածում են միւս ազգային արժէքներին՝ լեզու, մշակոյթ, գրականութիւն, ընտանեկան բարքեր։ Մեր ժողովրդի ընդհանուր արժէհամակարգը, բնականաբար, շատ լաւ գիտեն իշխանութիւնները, որ Եկեղեցին մեր ժողովրդի ողնասիւնն է, Եկեղեցին դարերով պահպանել է մեր ազգային նկարագիրը, հետեւապէս՝ հարւածել Եկեղեցուն՝ նշանակում է հարւածել ազգային նկարագրին, այդ արժէքներին եւ հասնել այն նպատակներին, որոնց համար հասել են իշխանութեան ու շարունակում են պահել այդ իշխանութիւնը:

– Նիկոլ Փաշինեանի՝ Վատիկան մեկնելուց յետոյ լուրեր են պտտւում, որ մեր Եկեղեցու ոչնչացումն արւում է, որպէսզի միանանք կաթոլիկ եկեղեցուն: Դուք ինչպէ՞ս էք վերաբերւում սրան, հնարաւո՞ր էք համարում:

– Բաւարար աբսուրդ բաներ կատարած է վարչապետը, սակայն այս մէկը քիչ մը… չեմ ուզում մտածել հաւատալու մասին: Բայց կը զարմանամ, թերեւս, որ մեր եկեղեցական աւանդութիւնները չգիտէր, որ չմկրտւած` ինչպէս հաղորդութիւն կառնէ: Երկրորդ․ Առաքելական Եկեղեցու զաւակը հաղորդակից չէ Կաթողիկէ եկեղեցու հաղորդութեանը, այլ հաղորդակից է Ուղղափառ, Ղպտի, Ասորէական եւ Մալաբար Ուղղափառ եկեղեցիներին: Սա մի մանրամասնութիւն` պարոն վարչապետի համար: Հետաքրքրական է նաեւ, որ նա ներկայ է գտնւել արարողութեանը, որով սրբացրել են ցեղասպանութեան նահատակ Հայ Կաթողիկէ եպիսկոպոս Մալոյեանին, այն դէպքում, երբ ցեղասպանութեան հանդէպ Նիկոլ Փաշինեանը կասկածոտ մօտեցում ունի: Շատ բնական է, երբ որ մենք բարձր ենք գնահատում Հայ Կաթողիկէ եկեղեցու Մալոյեան եպիսկոպոսի սրբադասութեան ակտը, եւ դա համայն հայութեան համար արժէք է, գնահատելի ակտ է, որի համար կաթողիկէ եկեղեցին՝ իր սրբազան քահանայապետով, ընդունելի է նաեւ եւ մէկ անգամ եւս կը շեշտի այն, որ Վատիկանը ցեղասպանութեան 100-ամեակի առիթով չանսաւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Եւ այս անգամ եւս սա մեզ համար շատ մեծ իրագործում է, որ կատարեց կաթողիկէ ընդհանրական եկեղեցին` Հայ Կաթողիկ եկեղեցու միջամտութեամբ եւ առաջարկով:

 

Alik

22 octobre 2025

 

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ. ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ՊԱՅՔԱՐԻ ՏԵՍՈՒԹԻՒՆԸ ԵՒ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆԸ ՆՈՅՆՆ Է ԱՅՍՕՐ ԵՒՍ

(Զինեալ պայքարի 50-ամեակի առիթով)

22 Հոկտեմբեր, 2025

 

50 տարի առաջ այս օրը՝ 1975 թւականի հոկտեմբերի 22-ին, հայ ահաբեկիչները Վիեննայում գնդակահարեցին Թուրքիայի դեսպան Հուսէյն Դենիզ Թունէլջիլին, իսկ երկու օր անց՝ հոկտեմբերի 24-ին, նոյն ճակատագրին արժանացաւ Ֆրանսիայում Թուրքիայի դեսպան Իսմայիլ Էրէզը:

Աշխարհը ցնցած, կայծակնային արագութեամբ եւ ժամացոյցի ճշգրտութեամբ իրագործւած ահաբակչական այս գործողութիւնների պատասխանատւութիւնը ստանձնեց մինչ այդ անյայտ՝ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՐԴԱՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐ զինւած ընդյատակեայ կազմակերպութիւնը՝ ազդարարելով Հայ Դատի ուժական պայքարի մեկնարկը:

«ՄԵՆՔ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ԶԱՒԱԿՆԵՐՆ ԵՆՔ: ԳՈՐԾՈՒՄ ԵՆՔ ՅԱՆՈՒՆ ԱՐԴԱՐՈՒԹԵԱՆ: ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ԴԷՄ ՈՒՂՂՒԱԾ ՄԵՐ ՔԱՅԼԸ ԱՇԽԱՐՀԻ ԲՈԼՈՐ ՄԵԾ ՈՒ ՓՈՔՐ ՊԵՏՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻՆ ՊԷՏՔ Է ՅԻՇԵՑՆԻ, ՈՐ ՀԱՅՈՑ ՄՈՌՑՒԱԾ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ԴԵՌԵՒՍ ԱՆՊԱՏԻԺ Է ՄՆԱՑԵԼ»,- ասւած էր ՀՑԱՄ հրապարակած հաղորդագրութեան մէջ, որտեղ պահանջւում էր Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումն ու դատապարտումը եւ Հայկական Հարցի ամբողջական եւ արդարացի լուծումը: Յայտարարութիւնն ընդգծում էր, որ Հայ Դատի լուծմանն ուղղւած խաղաղ միջոցներն ու նախաձեռնութիւնները հանդիպել են միջազգային հանրութեան անտարբերութեան ու լռութեան պատին եւ, այլեւս, սպառել են իրենց: Ուստի, ստեղծւած իրավիճակը յուշում է, որ լռութեան պատը ճեղքելու միակ միջոցը ուժական պայքարի անցնելն է. «ՄԵՐ ԱՐԴԱՐ ԴԱՏԻ ՀԵՏԱՊՆԴՄԱՆ ՄԻԱԿ ՄԻՋՈՑԸ ԶԻՆԵԱԼ ՊԱՅՔԱՐՆ Է»:

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՐԴԱՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐՆ ու նրա գործի շարունակողը համարւող ՀԱՅ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԸ 1970-80-ական թւականներին իրականացրած իրենց գործողութիւններով կարողացան Հայ Դատը եւ Հայոց Ցեղասպանութեան հարցը վերադարձնել միջազգային քաղաքական օրակարգ։ Նրանց թիրախային գործողութիւններն՝ ուղղւած հիմնականում թուրք բարձրաստիճան դիւանագէտների դէմ, ստիպեցին միջազգային հանրութեանը ուշադրութիւն դարձնել մի պատմական անարդարութեան, որը տասնամեակներով մնում էր անտեսւած եւ ժխտւած։ Միջազգային մամուլում սկսւեց աւելի յաճախ ու բաց խօսւել Հայ Դատի եւ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին՝ որպէս լուծում չգտած քաղաքական ու մարդկային հիմնախնդրի, այլ՝ ոչ թէ պարզապէս պատմական ինչ-որ ցաւալի փաստի։

Հայ Դատի զինեալ բազուկի գործունէութիւնը նաեւ նպաստեց Սփիւռքի քաղաքական ու գաղափարական զարթօնքին։ Արդարութեան մարտիկներն ու Յեղափոխական բանակի նւիրեալները ներշնչման իւրովի աղբիւր դարձան սփիւռքահայ երիտասարդութեան համար, որոնց շրջանում ձեւաւորւեց նոր ինքնագիտակցութիւն՝ հիմնւած պատմական յիշողութեան, արդարութեան պահանջի, ազգային արժանապատւութեան եւ, մանաւորապէս, գաղափարական ու քաղաքական գիտացւած եւ նպատակային պայքարի առանցքների շուրջ։ Դրանով որոշակիօրէն ամրապնդւեց Հայ Դատի գաղափարական հէնքը, եւ պայքարը դուրս եկաւ մինչ այդ բացառապէս դիւանագիտական կամ ակադեմիական շրջանակներից՝ վերածւելով միջազգային հանրային ուշադրութեան արժանացող շարժման։

Նրանց թիրախային գործողութիւնները միջազգային հանրութեան կողմից հիմնականում ընկալւում էին ոչ թէ որպէս աննպատակ բռնութան ակտեր, այլ՝ որպէս քաղաքական ճնշման ձեւ, որն ուղղւած էր միջազգային անտարբերութեան դիմակայմանը։ Մասնաւորապէս արժեւորւում է այն հանգամանքը, որ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՐԴԱՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐԻ եւ ՀԱՅ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԻ թիրախները հիմնականում Թուրքիայի պետական ներկայացուցիչներ էին, իսկ քաղաքացիական զոհերի հնարաւորինս բացառումը վկայում էր նպատակների յստակութեան ու գործողութիւնների որոշ վերահսկելիութեան մասին։

Թուրքիայի դիւանագիտական համակարգը, որը մինչ այդ յաջողութեամբ վարում էր ժխտողական քաղաքականութիւն, ստիպւած եղաւ աւելի բացայայտ արձագանքել միջազգային հարթակներում՝ դրանով յաճախ բացայայտելով իր հակասութիւնները՝ գործնականում խթանելով Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցի քննարկումներին տարբեր երկրներում։ Այս ամէնի արդիւնքում հայ ժողովրդի ձայնը, որ տասնամեակներ շարունակ մնացել էր չլսւած եւ անտեսւած, վերջապէս հասաւ միջազգային լսարանին, նրան ստիպելով կիրառել գործնական քայլեր՝ ուղղւած Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչմանն ու դատապարտմանը:

Յանուն Հայ Դատի զինեալ պայքարի պատմութիւնը եւ ընթացքը քննարկելիս անհրաժեշտ է յատկապէս ուշադրութիւն դարձնել այն կարեւոր հանգամանքին, որ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՐԴԱՐՈՒԹԵԱՆ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐԻ եւ ՀԱՅ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿԻ գործունէութիւնը ունէր գաղափարախօսական յստակ եւ ամուր հէնք եւ խոր արմատներ, որոնք ձգւում էին մինչեւ հայկական յեղափոխութեան ակունքները:

Նրանք հայկական յեղափոխութեան քրմապետի, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան գաղափարական հօր՝ Քրիստափոր Միքայէլեանի վարդապետութեան անմիջական կրողներն էին, որոնք գիտակցում էին, որ ոչ միայն խօսքով, այլեւ գործով պէտք է մարմնաւորել անսակարկ անձնւիրումը՝ Հայաստանի եւ հայ ժողովրդի ամբողջական ազատագրութեան պայքարին: 

Իւրացնելով Քրիստափոր Միքայէլեանի՝ «հայկական յեղափոխութեան» յստակ սահմանումը. «ՀԱՅ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ՈՉ ԱՅԼ ԻՆՉ Է, ԵԹԷ ՈՉ ՆՈՅՆՊԷՍ ՄԻ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԲՆԱԿԱՆ ՀԵՏԵՒԱՆՔ ՄԻԵՒՆՈՅՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՈՒ ՊԱՏՄԱ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԻ», նրանք անցան գործի՝ գիտակցելով, որ «բաղձանքները չեն, որ ընթացք են տալիս կեանքին», եւ որ «առաջին բողբոջները ձգելուն պէս» չեն հասունանում, անհրաժեշտ է անկոտրում կամք, նպտակասլացութիւն եւ ՅԱՐԱՏԵՒ ԿՌԻՒ, որը «շատ բան կարող է խոստանալ մեզ».. «ՅԱՐԱՏԵՒ ԿՌԻՒ,- ԱՀԱ ԹԷ ՈՒՐ Է ՄԵՐ ՓՐԿՈՒԹԵԱՆ ԲԱՆԱԼԻՆ…ՉՇԵՂՒԵՆՔ ԱՅԴ ՄԻԱԿ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՑ, ՈՐ ՍՓՌՒԱԾ Է ՅՈՒՍԱՏՈՒ ԱՊԱԳԱՅԻ ԳՐԱՒԻՉ ԾԱՂԻԿՆԵՐՈՎ…»:

Նրանք իրենց գործով եկան փաստելու, որ իզուր եւ ապարդիւն են «լռութեան», «խոհեմութեան», «բարեմիտ հպատակութեան» եւ «յարմարւելու» մասին հնչող կրաւորական եւ երկչոտ բոլոր պատգամները, որ «քաղաքակիրթ աշխարհին» հասու է միայն ուժի ձայնը, որ «ԿԱՆ ՐՈՊԷՆԵՐ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴՆԵՐԻ ԿԵԱՆՔՈՒՄ, ԵՐԲ ԿԱՐԵԼԻ Է ՀԱՇՏՒԵԼ ԱՄԷՆ ԲԱՆԻ ՀԵՏ, ԲԱՅՑ ՈՉ ԼՌՈՒԹԵԱՆ…ԼՌՈՒԹԻՒՆ ՊԻՏԻ ՆՇԱՆԱԿԷՐ ՄԻԱՅՆ ԵՒ ՄԻԱՅՆ ԱՄԲՈՂՋ ԱԶԳԻ ԿԱՏԱՐԵԱԼ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ ԱՆԿՈՒՄԸ ԵՒ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԻ, ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ՇԱՐԺՄԱՆ ԿԱՏԱՐԵԱԼ ՍՆԱՆԿՈՒԹԻՒՆԸ», եւ որ «ՈՉ ՄԻ ԲՌՆՈՒԹԻՒՆ, ՈՉ ՄԻ ՀԱԼԱԾԱՆՔ, ՈՉ ՄԻ ՍԱՀՄԱՆ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ԲԱԺԱՆԵԼ ՄԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ, ԵԹԷ ՆԱ, ՏՈԳՈՐՒԱԾ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՇԱՀԵՐԻ ԳԻՏԱԿՑՈՒԹԵԱՄԲ, ՈՒՆԻ ՆԱԵՒ ԿՌՒԵԼՈՒ ԱՆՍԱՀՄԱՆ ՎՃՌԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ …ՄԷԿ ՆՊԱՏԱԿ, ՄԷԿ ԱՄԲՈՂՋՈՒԹԻՒՆ՝ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԱՆՀԱՇՏ ԿՌՒԻ ՀԱՄԱՐ…»:

Եւ այսօր, հինգ տասնամեակի հեռաւորութիւնից, երբ թշնամու ծաւալապաշտական նկրտումները վերստին բորբոքւել եւ մոլեգնում են, երբ կորցրել ենք մեր հայրենիքի կարեւոր մի բեկորը՝ Արցախը, երբ պարտութեան ընկճախտը շարունակում է մաշել մեր ժողովրդի միտքն ու հոգին, իսկ տեղատւութիւնը յաճախ թւում է անշրջելի, երբ Հայաստանի հակազգային իշխանութիւնները փորձում են ամէն գնով մեր ժողովրդի մօտ փշրել պայքարի եւ դիմադրութեան ոգին՝ նրան ստիպելով յարմարւել առկայ պայմաններին եւ տրւել թշնամու քմահաճութեանը, առաւել քան երբեւէ մեզ անհրաժեշտ է մեր հոգիներում վերականգնել արդարութեան մարտիկների պայքարի ոգին եւ մեր մտքերում վերաթարմացնել ու վերաիմաստաւորել հայկական յեղափոխութեան վաղեմիութեան ժամկէտ չճանաչող գաղափարական անապակ սկզբունքները: Որովհետեւ երբ ժողովուրդը հրաժարւում է կռիւ տալ իր դատի եւ արդար իրաւունքների համար, ապա անխուսափելիօրէն յայտնւելու է թշնամու իրարայաջորդ զիջումների պահանջնե

…